Politička pozadina i formiranje tima
Nekoliko meseci pre prvenstva došlo je do značajne promene u jugoslovenskom fudbalu - FIFA je premestila sedište Fudbalskog saveza iz Zagreba u Beograd. Ova odluka imala je direktan uticaj na sastav reprezentacije, jer su hrvatski igrači odlučili da ne učestvuju na prvenstvu. Tako je selektor Boško Simonović sastavio tim od 17 igrača, od kojih je njih 14 dolazilo iz srpskih klubova, a trojica su igrala u francuskim timovima.
Put do Montevidea
Putovanje do Urugvaja predstavljalo je poseban izazov. Reprezentativci su se ukrcali na poštanski brod "Florida" koji je isplovio iz Marseja. Putovanje je trajalo čitavih 18 dana, a igrači su održavali kondiciju trčkaranjem po brodskoj palubi. Ove improvizovane pripreme postale su deo fudbalskog folklora koji se prenosio generacijama.
Sastav reprezentacije
Golmani:
- Milovan Jakšić (20 godina, SK Soko)
- Milan Stojanović (18 godina, BSK Beograd)
Odbrana:
- Milutin Ivković (24 godine, kapiten, SK Soko)
- Dragoslav Mihajlović (23 godine, BSK Beograd)
- Dragomir Tošić (20 godina, BSK Beograd)
Vezni red:
- Milorad Arsenijević (24 godine, BSK Beograd)
- Momčilo Đokić (19 godina, Jugoslavija Beograd)
- Teofilo Spasojević (21 godina, Jugoslavija Beograd)
- Ljubiša Stefanović (20 godina, Sète 34)
Napad:
- Ivan Bek (20 godina, Sète 34)
- Branislav Hrnjiček (22 godine, Jugoslavija Beograd)
- Blagoje Marjanović (22 godine, BSK Beograd)
- Dušan Marković (24 godine, Vojvodina Novi Sad)
- Dragutin Najdanović (22 godine, BSK Beograd)
- Branislav Sekulić (23 godine, Club Français)
- Aleksandar Tirnanić (18 godina, BSK Beograd)
- Đorđe Vujadinović (20 godina, BSK Beograd)
Put kroz turnir
Grupna faza
Jugoslavija je bila smeštena u grupu 2, zajedno s Brazilom i Bolivijom. Iako je Brazil važio za apsolutnog favorita, Jugoslavija je priredila jedno od najvećih iznenađenja prvenstva.
Jugoslavija - Brazil 2:1 (14. jul 1930.)
U istorijskoj utakmici, golovima Tirnanića (21. minut) i Beka (30. minut) Jugoslavija je savladala moćni Brazil. Jedini gol za Brazil postigao je Preguinho.
Jugoslavija - Bolivija 4:0 (17. jul 1930.)
Tri dana kasnije, Jugoslavija je dominantno savladala Boliviju. Ivan Bek je postigao dva gola (65. i 67. minut), dok su po jednom bili precizni Blagoje "Moša" Marjanović (65. minut) i Đorđe Vujadinović (86. minut).
Polufinale
Urugvaj - Jugoslavija 6:1 (27. jul 1930.)
U polufinalu je Jugoslavija igrala protiv domaćina Urugvaja, što je bila repriza polufinala sa Olimpijskih igara 1924. Jugoslavija je senzacionalno povela golom Vujadinovića u 4. minutu. Međutim, Urugvajci su brzo preokrenuli rezultat golovima Čea i Anselma u 18. i 20. minutu. Pri rezultatu 2:1 za Urugvaj, Jugoslaviji je kontroverzno poništen gol zbog navodnog ofsajda. Posebno je zanimljiv detalj da je u akciji za treći gol Urugvaja učestvovao i jedan policajac, koji je loptu iz gol-auta vratio u igru omogućivši Anselmu da postigne pogodak. Do kraja utakmice, domaćin je postigao još tri gola - za konačnih 6:1.
Statistika i učinak igrača
Najbolji strelci reprezentacije na turniru bili su:
- Ivan Bek (3 gola)
- Aleksandar Tirnanić (1 gol)
- Blagoje Marjanović (1 gol)
- Đorđe Vujadinović (1 gol)
- Branislav Sekulić (1 gol)
Kompletnu minutažu na sve tri utakmice upisali su: Milovan Jakšić, Milutin Ivković, Dragoslav Mihajlović, Milorad Arsenijević, Momčilo Đokić, Ljubiša Stefanović, Ivan Bek, Blagoje Marjanović, Aleksandar Tirnanić i Đorđe Vujadinović.
Kontroverza oko konačnog plasmana
Dugo godina je postojala konfuzija oko toga da li je Jugoslavija osvojila treće ili četvrto mesto. FIFA Bulletin iz 1984, čak navodi da je odigrana utakmica za treće mesto koju je Jugoslavija dobila sa 3:1. Međutim, FIFA se kasnije rukovodila drugim kriterijumima - obe reprezentacije (SAD i Jugoslavija) imale su isti učinak od dve pobede i jednog poraza, ali je SAD imala bolju gol razliku (7:6 naspram 7:7). Zato se u zvaničnim FIFA zapisima SAD vodi kao trećeplasirana, a Jugoslavija kao četvrtoplasirana reprezentacija prvog Svetskog prvenstva.
Značaj i nasleđe
Nastup reprezentacije Jugoslavije na prvom Svetskom prvenstvu ostao je upamćen po nekoliko stvari:
- Pobeda nad Brazilom koja se smatra jednim od najvećih iznenađenja turnira
- Najmlađi tim na prvenstvu s prosekom od oko 21,5 godina
- Najbolji plasman neke evropske reprezentacije na turniru
- Legendarno putovanje brodom i improvizovani treninzi na palubi
- Prvi gol reprezentacije na svetskim prvenstvima (Aleksandar Tirnanić)
Ovaj nastup postavio je temelje jugoslovenskog fudbala na svetskoj sceni i pokazao da se, i uz ograničene resurse i otežavajuće okolnosti, može postići značajan uspeh.
